De daklozensector is de laatste jaren ingrijpend veranderd.
Terwijl er in 1976 een vijftigtal opvangtehuizen waren met ongeveer 1.063 plaatsen, zijn er vandaag meer dan 4.200 plaatsen voor “daklozen” in Wallonië en Brussel, verdeeld over een honderdtal diensten.
Naast deze opvangcentra zijn er ambulante diensten zoals straathoekwerk, dagopvang, thuisbegeleiding en housing first.
Naast deze verschillende diensten zijn er ad-hocinitiatieven zoals winterprogramma’s (verhoging van de noodopvangcapaciteit in nachtopvangcentra) en gemeenschapsinitiatieven (maaltijdverdeling, kledinginzameling, opvang, enz.).
Betrokkenen bij de hulp aan daklozen
Gezien de moeilijkheden waarmee daklozen te kampen hebben (of het nu gaat om daklozen die op straat slapen, mishandelde vrouwen die hun huis hebben verlaten om zichzelf en hun kinderen te redden, ex-gedetineerden, gezinnen die uit hun huis zijn gezet, enz. AMA waardeert deze diversiteit.
Onder hen staan de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW ‘s) op de eerste plaats. Als lokale openbare actoren die sociale bijstand verlenen (naast materiële of financiële hulp), moet de voorzitter van een OCMW immers dringende hulp en een referentieadres geven aan daklozen die sociale bijstand bij het OCMW aanvragen.
We moeten ook het werk vermelden dat wordt uitgevoerd door algemene diensten zoals private ambulante sociale diensten, ziekenhuizen, medische centra en politiediensten. Daarnaast zijn er sociale huisvestingsmaatschappijen, openbare huisvestingsmaatschappijen, huurdersverenigingen, gevangenissen, jeugddiensten, rusthuizen, enz.
Tot slot erkennen de mensen die op het terrein werken het bestaan van een sector voor hulp aan daklozen. Deze gespecialiseerde sector bestaat uit twee soorten diensten: erkende en gesubsidieerde diensten en niet-erkende diensten (of diensten die erkend worden).
Beschrijving van de verschillende diensten :
Nachtopvang en noodopvang
Structuur met als missie gratis en onvoorwaardelijke collectieve noodopvang te bieden aan mensen in sociale moeilijkheden.
Dagopvang
Een plek om overdag “tot rust te komen”. Dagopvangfaciliteiten die sociale ondersteuning, hygiëne en verzorging (douche, tandarts, wasserij, verpleging), maaltijden, kluisjes, vrijetijdsactiviteiten, ontmoetingsplaatsen en sociale contacten bieden.
Onthaalhuizen
Voorzieningen voor middellange termijn die algemene sociale ondersteuning bieden met als doel mensen te helpen onafhankelijk te worden en te re-integreren in de maatschappij.
Straathoekwerk
Naar buiten gaan om daklozen te ontmoeten in de context van hun leven om hen steun en begeleiding te bieden of gewoon om contacten te leggen.
Thuisbegeleiding en werk post-onthaal
Noodzakelijk preventief en contactwerk post-onthaal. Dit werk wordt vaak uitgevoerd via transitopvang door Sociale Verhuurkantoren (VSK), waarmee we steeds meer samenwerken.
Gemeenschapshuizen
Structuur die mensen die voorheen in een tehuis verbleven onderdak biedt, soms voor langere tijd, en ondersteuning gericht op empowerment en sociale re-integratie. (Structuur specifiek voor het Waals Gewest).
Huizenopvang van het familietype
Inrichting die tot 10 personen in sociale moeilijkheden kan huisvesten voor een beperkte periode (structuur specifiek voor het Waals Gewest).
Housing first, Solidair Wonen, begeleid wonen…
Een nieuwe vorm van huisvesting die beantwoordt aan de huidige behoeften: sociale banden, zuinigheid, enz.
Kraken en precaire bezetting
Installatie voor een bepaalde tijd (legaal of illegaal) van individuen die vastbesloten zijn een leegstaand gebouw een nieuwe bestemming te geven: huisvesting, pop-up winkel, kunstenaarsatelier, enz.
De overeenkomst voor precaire bewoning is een contract tussen de eigenaar van het pand en de bewoners om de bewoning te regulariseren/kaderen en het verblijf van de geïnteresseerden permanent te maken; deze bewoningsovereenkomst wordt precair genoemd omdat de bewoners zich ertoe verbinden om te vertrekken zodra het project voor de herbestemming van het pand, dat bijvoorbeeld door de eigenaar is ontwikkeld, vorm krijgt.
Niet-erkende opvangcentra
Structuren die betaald onderdak bieden aan daklozen, die niet goedgekeurd, gesubsidieerd of gecontroleerd worden door de overheid en die niet onderhevig zijn aan bepaalde bepalingen zoals de wettelijke bepalingen voor opvangdiensten voor daklozen. Deze niet-erkende opvangcentra zijn soms commerciële bedrijven en soms non-profitorganisaties. Sommige hebben goede praktijken ontwikkeld, maar andere hebben zorgwekkende praktijken in termen van overtredingen en zelfs misbruik van mensen en hun eigendom.
Naast een gebrek aan huisvesting hebben de mensen die we ondersteunen vaak een combinatie van problemen op het gebied van gezondheid, geestelijke gezondheid en verslaving, evenals handicaps, sociaal isolement, analfabetisme, enzovoort.
Deze mensen worden daarom ook ondersteund door gespecialiseerde diensten die hen specifieke hulp en follow-up bieden. Deze omvatten centra voor geestelijke gezondheidszorg, ondersteunings- en zorgdiensten voor mensen met een handicap, diensten voor rechtsbijstand, enz.
In het Waalse Gewest zijn er, net als in Brussel, verschillende koepels, steun- en onderzoekscentra en coördinerende instanties voor daklozen.